نهضت جنوب ایران به جلوداری رئیس علی دلواری و همراهی و همگامی سران قبایل تنگستان، بوشهر، دشتی و دشتستان از جمله: زایر خضرخان اهرمی، شیخ حسین خان چاه کوتاهی، خالوحسین بردخونی، غضنفر السلطنه برازجانی و پشتیبانی آزادگانی چون : سیّد محمّد رضا کازرونی و میرزا علی کازرونی در جریان جنگ بین الملل اوّل، نقطه عطفی در تاریخ مبارزات مردم جنوب ایران بشمار می رود....

رییسعلی شخصییت شگفت‌انگیزی است. می‌گویند دشمن قسم خورده ماست. برخی هم او را آدم آرامی می‌دانند که کمتر از کوره در می‌رود ولی می‌گویند اگر خشمگین شود قدرت کنترل خود را ندارد..

مجلس از اعطای اختیارات تام به وی خودداری کرد. انتقادات داخلی و خارجی از کابینه بالا گرفت. دولت برای غلبه بر ورشکستگی اقتصادی در باب موراتوریوم وارد مذاکره شد...

آغاز جنگ جهانی اول اوضاع بد ایران را اسف بار تر نمود. توضیح اینکه با آغاز جنگ جهانی اول دولت ایران رسماً اعلام بی طرفی کرد و سعی نمود از درگیر شدن در جنگ عالم گیر اجتناب ورزد. اما این اقدام ایران در دوری از میدان جنگ اجتناب ناپذیر بود. زیرا از طرفی موقعیت استراتژیک ایران مانع از این امر می شد

حال حاضر، به ندرت اتفاق مى‏افتد که لنگرگاههاى بندر دو روز ِ پى‏درپى خالى از کشتى باشد. دو روز در هفته پست سریع‏السیر کشتیهاى شرکت کشتیرانى هند بریتانیا در مسیر تردد خود در خلیج به بوشهر مى‏آید و دوبار در هفته نیز کشتیهاى کندتر منطقه‏اى همین شرکت در بندر توقف مى‏کنند.

کم‌کم شیخ‌نشین‌های ساحل جنوبی خلیج‌فارس تابع انگلستان شدند و این در حالی بود که دولت وقت ایران به دلیل ضعف روزافزون کمتر به خلیج‌فارس توجه می‌نمود. لذا سیاست و تجاوز انگلستان در بخش اعظم قرن نوزدهم در خلیج‌فارس جریان داشت و مرکز هدایت آن نیز بوشهر بود.

این گورستان که در ضلع غربی شبه جزیره بوشهر قرار دارد ، بعد از اینکه اجساد مقتولین جنگ جهانی اول و دوم در سال 1963 م / 1383 ه ق به تهران منتقل شدند به صورت متروک باقی ماند ...

اگر شکم ملتی را هم سیر کردند، اما آقایی و عزت را از او گرفتند، او را گوش به فرمان کردند، ذلیل کردند، این ملت چگونه می تواند احساس آسایش و آرامش بکند؟ و این همان وضعی است که در زیر بار سلطه های ظالمانه پادشاهان، در قرن های گذشته بر ملت ما حاکم بود. همین شهر بوشهر شما، به مجرد این که پادشاهان و حکام خائن قاجاری، اندکی سر از اطاعت انگلیس می پیچیدند...

رئیس علی در پاسخ مقامات انگلیسی می نویسد:" خانه ما کوه است و انهدام و تخریب آن ها خارج از حیطه قدرت و امکان امپراطوری بریتانیای کبیر است. بدیهی است که در صورت اقدام آن دولت به جنگ با ما، تا آخرین حد امکان مقاومت خواهیم کرد."

: با شهادت رئیسعلی دلواری تصور می‌شد، قیام مردان جنوب نیز پایان یافته است، اما مجاهدت‌های دلیر مردان جنوبی متوقف نشد و مبارزانی همچون زائر خضرخان اهرمی و شیخ‌حسین چاکوتاهی با تحت فشار قرار دادن انگلیس، عظمت و اقتدار استعمار را زیر سئوال بردند...

رئیس علی، در نامه های متعدد به شیخ محمدحسین برازجانی برای جهاد و قیام علیه قوای انگلستان کسب تکلیف می کند که سرانجام مرحوم شیخ صورتی از حکم جهادی که مراجع شیعه از نجف اشرف ارسال داشته بودند به ضمیمه حکم خود مبنی بر وجوب جهاد با کفار انگلیسی و جلوگیری از رخنه آن ها به بنادر جنوب ...

با تصرف گمرک بوشهر که در اجاره انگلیسی‌ها بود، نیروهای این کشور به دخالت نظامی در منطقه پرداختند و جنگ و گریزی آغاز شد که تا سالهای جنگ اول جهانی ادامه یافت‌. در کشاکش جنگ‌، با وقوع انقلاب بلشویکی و خروج نظامیان روسی از ایران،انگلیسی‌ها تعرضات خود را به سمت شمال گسترش دادند.